Heraklit z Efezu

Herakleitos pochodził z rodziny królewskiej Efezu i dlatego był wysokim arystokratą. Nie jest jednak do końca jasne, kto był jego ojcem (Blosón, Hérakont, Bauber, Blysón). Ale możliwe jest również, że wszystkie te imiona przedstawiają tego samego człowieka.

Od młodości Herakleitos zadziwiał swoimi wypowiedziami, twierdząc, że nic nie wie. Kiedy dorósł, twierdził, że wie wszystko. Nie był niczyim uczniem, ale twierdził, że przeszukał samego siebie ("Przeszukałem samego siebie i nauczyłem się wszystkiego od samego siebie"). Inne źródła podają jednak, że słuchał Ksenofanesa i Hippaza. Nie jest to raczej prawdą w przypadku Ksenofanesa, który miał opuścić miasto przed narodzinami Herakleitosa.

Herakleitos wycofał się później do świątyni Artemidy w Efezie. Nie wiadomo, dlaczego to zrobił, chociaż podstawowe przypuszczenie jest takie, że opuścił miasto, ponieważ jego towarzysz Hermodóros został z niego wypędzony. Co więcej, Herakleitos zajmował ważne miejsce w świątyni jako potomek efeskiej rodziny królewskiej. Później otrzymał również ofertę z Aten, aby się tam przenieść, ale z wdzięcznością odmówił.

W Efezie poproszono go o napisanie praw, ale on również odmówił, ponieważ społeczność była już podobno pod złą konstytucją. Tutaj miał napisać swoją najsłynniejszą książkę, O naturze, która niestety nie przetrwała, chociaż wielu innych autorów (takich jak Arystoteles) cytuje ją i dlatego jej fragmenty są znane. Książka miała zostać przekazana jako dar dla sanktuarium Artemidy. Sama księga miała być podzielona na trzy części (o wszechświecie, polityczną i teologiczną).

Interesujące jest nauczanie samego Heraklita: "Wszystko się porusza i nic nie trwa". Analogie tego cytatu to: "Nie wchodź dwa razy do tej samej rzeki". lub "Słońce jest zawsze nowe". Cytat ten jest również wspomniany przez Platona.

"Źródłem i istotą świata jest ogień". Herakleitos nie uważa tego za preludium. Twierdził, że "wszystko, co istnieje, powstaje z ognia poprzez jego kondensację i rozcieńczenie". Ogień, według niego, jest "aktywny", "wieczny", "samoodżywczy" i "wznoszący się". Poprzez jego coraz większą kompresję powstaje najpierw powietrze, potem woda, a na końcu ziemia.

Był wielkim krytykiem społeczeństwa: "Najlepsi wybierają jedną rzecz zamiast wszystkich, niezniszczalną chwałę zamiast przemijania; ale wielu jest tak tłustych jak bydło", "Ci, którzy nie potrafią słuchać, nie mogą nawet mówić", "Ludzkie opinie są zabawkami dla dzieci". Krytykował również swoich poprzedników Homera, Hezjoda i Pitagorasa. Skrytykował nawet swoich rodaków: "Efezjanie zasługują na śmierć wszystkich dorosłych, pozostawiając miasto niedojrzałym, ponieważ wypędzili najbardziej użytecznego, Hermidorusa".

Nie wiadomo dokładnie, jak zmarł Herakleita z Efezu, ale najbardziej prawdopodobnym wyjaśnieniem jest choroba. Ważne jest to, że wywarł on wielki wpływ na późniejszych filozofów (Platona, Arystotelesa, Klemensa Aleksandryjskiego, Georga Wilhelma Friedricha Hegla, Friedricha Nietzschego, Martina Heideggera i innych).