Republika Wenecka

W 1204 roku Wenecjanie przejęli Kretę i wyspa stała się zamorską kolonią Republiki Weneckiej. Powstała kolonia Królestwo Kandii, a stolica Kandia (dawniej Chandax) została nazwana tak samo.

Grecki biskup został odesłany z wyspy, a na jego miejsce zainstalowano łacińskich biskupów. W tym okresie na Krecie wybudowano wiele prawosławnych kościołów i kaplic, z których większość przetrwała do dziś. Chłopi natomiast zostali pozbawieni ziemi, która przeszła w posiadanie rycerzy, a pierwotni właściciele stali się niewolnikami. Konfiskata majątku, podatki i ciężkie warunki pracy były przyczyną ciągłych buntów dumnych Kreteńczyków, ale były one surowo tłumione.

Po upadku Konstantynopola na rzecz Turków w 1453 roku wielu Greków przeniosło się na Kretę, a kultura bizantyjska na wyspie umocniła się. Ze względu na rosnące zagrożenie i ataki tureckie, Wenecjanie i rodowici Kreteńczycy zaczęli współpracować, przynajmniej w najbardziej potrzebny sposób, nastąpił rozwój w sferze gospodarczej i kulturalnej.

Mniej lub bardziej dobrze zachowane zabytki pochodzące z okresu weneckiego można znaleźć na Krecie niemal na każdym kroku. Doskonałym przykładem ówczesnej architektury jest stolica kraju Heraklion, gdzie stoi wiele takich zabytków, głównie na Starym Mieście w Heraklionie. Dobrze znany jest stary wenecki port z twierdzą obronną Koules (Wenecjanie nazwali ją "Rocca Al Mare", Turcy później zmienili nazwę na "Koules") czy Plateia Venizelou (Plac Wenecki).W Chanii również możemy podziwiać piękny port, zabytkową część miasta z pozostałościami weneckich fortyfikacji czy klasztor San Nikolao. W Rethymno stoi jedna z największych weneckich fortec w całej Grecji - Forteca Fortezza. Znajdziemy tu na przykład ciekawą wenecką fontannę Rimondi. A jedna z najstarszych weneckich twierdz, twierdza Frangokastello, znajduje się znów w pobliżu miasta o tej samej nazwie.

Z tego okresu pochodzą również ważni kreteńscy artyści, jak słynny malarz ikon Michail Damaskinos lub Domenico Theotokopoulos (znany jako "El Greco") czy pisarz i artysta teatralny Vitsentzos Kornaros z Sitii.

Okupacja turecka

Wojska tureckie nieustannie atakują wyspę Kretę. W 1645 roku Turcy zdobyli miasta Hania i Rethymno, a w 1669 roku (po około 22-letnim oblężeniu) zajęli również miasto Kandia (przemianowane przez Wenecjan na Heraklion). Wenecjanie zostali więc zmuszeni do kapitulacji i w 1669 roku rozpoczęła się okupacja turecka, a Kreta stała się częścią Imperium Osmańskiego. Rolę centrum handlowego przejęła położona na zachodzie Chania, która przez kilka lat była także stolicą wyspy (do 1972 roku).

Był to jednak najtrudniejszy i najcięższy okres okupacji, jakiego doświadczyli Kreteńczycy. Ogromne podatki, niewolnictwo i gwałty były codziennością i dochodziło do ciągłych buntów ludności. Ogromne powstanie niepodległościowe w 1821 roku doprowadziło do wolności i niepodległości Grecji, ale niestety na Krecie nie było tak udane. Protokół Londyński z 1830 roku, który ustanowił Grecję niepodległym państwem, nie obejmował Krety.

Okres okupacji tureckiej odbił się również na lokalnym budownictwie i architekturze, gdyż istniejące budynki były często przebudowywane i uzupełniane o czysto tureckie cechy, a wśród zabudowy wyrastały nowe meczety i minarety. W Rethymno, na przykład, można znaleźć kilka takich meczetów i minaretów, na przykład słynny meczet Neratza. W Chanii znajduje się również piękny meczet Janissaries (znany również jako Bastion Janissaries).

W 1830 roku sułtan turecki postanowił sprzedać wyspę, a administracja Krety została tymczasowo przekazana Egiptowi. Jednak niedługo potem, w 1841 roku, po nieudanej rewolcie egipskiej przeciwko Turcji, wszystkie posiadłości egipskie przepadły na rzecz Turków, a Kreta wróciła do Imperium Osmańskiego.

W XIX wieku toczyły się walki o przyłączenie Krety do Królestwa Grecji. Bardzo tragiczny w skutkach był na przykład bunt z 1866 roku, który zakończył się pożarem i wybuchem w klasztorze Arkadi. Niepokoje i rewolucje trwały aż do 1898 roku, kiedy to Kreta została uwolniona spod panowania tureckiego i oddana pod administrację międzynarodową, rozpoczynając tym samym kolejny etap swojego historycznego rozwoju.