Podstawowe informacje o Atenach

Ateny lub Athens (Athínai w języku greckim) to stolica Republiki Greckiej, Grecji. Miasto położone jest na południowym krańcu Grecji kontynentalnej, a konkretnie na półwyspie Attyka. Leży około 8 km od Zatoki Sarona i od ateńskiego portu Pireus.

Ateny liczą około 664 tys. mieszkańców, a cała aglomeracja (czyli łącznie z okolicznymi miastami, takimi jak Pireus i inne) ma około 4,5 mln mieszkańców.

Dla większości turystów Ateny to przede wszystkim piękne i cenne historycznie miasto z wieloma unikatowymi zabytkami, centrum klasycznej kultury i architektury greckiej, czyli "miasto bogów". Z drugiej strony dzisiejsze Ateny to także gospodarcze, polityczne i kulturalne centrum współczesnej Grecji, gdzie mieszka prawie połowa ludności. Jest siedzibą greckiego rządu, prezydentury i innych ważnych urzędów państwowych.

Ale Ateny zachowały wiele ze swojej bogatej historii, a turyści z całego świata udają się tutaj, aby poczuć energię czasów starożytnych i zobaczyć na własne oczy doskonałość i wyrafinowanie tutejszych zabytków - Akropolu, Partenonu, Świątyni Erechtheum, Propylejów, Agory, Odeum i innych niesamowitych miejsc.

Większość dochodów miasta pochodzi z turystyki, a Ateny wciąż zwiększają swój udział w całym greckim rynku turystycznym.

Podział Aten

Najciekawsze miejsca turystyczne można znaleźć w centrum Aten i jego okolicach. Dominantą miasta i najczęściej odwiedzanym obszarem jest oczywiście strefa archeologiczna na Akropolu, z licznymi świątyniami i innymi starożytnymi zabytkami, które rozciągają się dalej na zboczach Akropolu. Miejscowi określają ten obszar archeologiczny jako "wysokie miasto".

"Dolna" część miasta to klasyczne miasteczko turystyczne z różnorodnymi usługami turystycznymi od luksusowych hoteli, przez renomowane restauracje i przyjemne tawerny po małe kawiarenki i liczne sklepy z pamiątkami. Ale nawet w samym centrum miasta znajduje się wiele historycznie i architektonicznie pięknych miejsc, w tym słynne place, zabytkowe budynki oraz zielone ogrody i parki.

Jeśli chcesz również odwiedzić spokojniejsze dzielnice Aten, polecamy wizytę w Plaka, Monastiraki i Thissio, które są malowniczymi zabytkowymi dzielnicami u podnóża Akropolu, z odrestaurowanymi XIX-wiecznymi neoklasycznymi domami, wąskimi uliczkami dla pieszych, sklepami i restauracjami oraz pozostałościami budynków z okresu rzymskiego.

Nad morzem można udać się do ateńskiej dzielnicy Glyfada, którą również obsługuje tramwaj. Jest to typowy nadmorski kurort z ładną plażą, barami na plaży, małymi kawiarniami i restauracjami.

Wygląd miasta znacząco zmieniły także organizowane tu w 2004 roku Igrzyska Olimpijskie. Oprócz budowy szeregu nowych obiektów sportowych i obiektów towarzyszących, w tym stadionu zaprojektowanego przez Santiago Calatravę, nastąpiła znaczna poprawa infrastruktury transportowej, w szczególności znaczna rozbudowa transportu publicznego oraz budowa nowego międzynarodowego portu lotniczego. Międzynarodowy Port Lotniczy Ateny im. Eleftheriosa Venizelosa położony jest na wschód od centrum Aten (pomiędzy Koropi, Markopoulo i Loutsa).

Starożytny port Pireus, dziś oceniany jako jeden z największych portów w Europie, jest również częścią szerszego obszaru Aten. Pireus jest głównym portem handlowym dla regionu Attyki.

Historia Aten

Początki Aten sięgają III tysiąclecia p.n.e., a pierwsza większa i ważna budowla pojawiła się na Akropolu około 1400 roku, kiedy to powstał zamek królewski (okres mykeński). Okres starożytnej Grecji był kluczowy dla rozwoju Aten, z tego okresu historycznego pochodzą najsłynniejsze dziś zabytki ateńskie.

W czasach starożytnych Ateny były również miastem bogów. Patronką i opiekunką miasta była bogini Atena, której poświęcono wiele zabytków miasta. Bogiem płodności, wina i wesołości był również Dionizos, który cieszył się dużym szacunkiem, a jednym z najważniejszych ateńskich zabytków poświęconych temu bogu jest Teatr Dionizosa.

Ważną postacią tego okresu był władca Perykles, za którego panowania (460-430 p.n.e.) rozkwitła demokracja ateńska, a Ateny stały się centrum literatury, filozofii i sztuki. Na Akropolu i wokół niego powstały monumentalne i unikatowe budowle - Partenon, świątynia Erechtheum, Propylaea, mniejsza świątynia Ateny Nike i inne. Na Akropolu znajdował się również ogromny posąg bogini Pallas Ateny, z którego niestety do dziś nie zachowała się żadna część. Autorem większości tych budowli był słynny rzeźbiarz Feidiasz.

Po panowaniu Peryklesa Ateny popadły w spory z innymi państwami greckimi i nastąpił okres niełatwych sojuszy i wielu bitew (wojna peloponeska, wojna koryncka, bitwa pod Leuktesem, bitwa pod Manteją itd.) Od 146 roku p.n.e., kiedy to Grecja znalazła się pod dominacją Imperium Rzymskiego, Ateny przeżyły długi okres okupacji przez obce mocarstwa. W 395 roku Grecja, w tym Ateny, stała się częścią Cesarstwa Wschodniorzymskiego (lub Bizantyjskiego), a w 1458 roku, po oblężeniu przez Osmanów, Ateny padły ofiarą Imperium Osmańskiego.

Historia miasta Ateny jest zarówno bardzo długa, jak i bardzo zróżnicowana, a jeśli chcesz wiedzieć o niej jeszcze więcej, przeczytaj artykuł Historia miasta Ateny.

Współczesna historia Aten

Współczesna historia Aten sięga roku 1832, kiedy to miasto ponownie stało się częścią niepodległego, nowoczesnego państwa greckiego.

Ale w 1833 roku Ateny zdawały się zupełnie przestać istnieć. W czasie walk o niepodległość miasto zostało całkowicie ewakuowane w 1827 roku i pozostało w nim tylko kilka tysięcy osób, które przetrwały w małych i ubogich domach na północnym zboczu poniżej Akropolu. Nowo zainstalowany król Otto Hellenes (18-letni syn Ludwika I Bawarskiego) zlecił swoim niemieckim architektom budowę nowego pałacu. Nowe Ateny zaczęły więc powstawać daleko na polach. Pałac był stosunkowo prosty, ale zbudowany na bardzo dobrym miejscu i obejmował duży plac połączony z pięknym ogrodem (plac Síntagma).

Gdy tylko Ateny stały się stolicą Grecji (1 stycznia 1834 r.), co roku zwiększały liczbę mieszkańców o kilka procent, aż wkrótce osiągnęły około 50 tys. mieszkańców. Plac Omônia powstał na zachodnim krańcu dwóch głównych ulic, a następnie promieniście wychodziły z niego inne szerokie ulice. Plac Omónia nie rozwijał się jednak na tyle dynamicznie, aby stworzyć równowagę dla placu Síntagma. Zbudowano również linię kolejową do portu w Pireusie.

Duży wzrost liczby ludności wynikał zarówno z napływu uchodźców z Azji Mniejszej w latach 20. XX wieku, jak i z migracji ludności wiejskiej w czasie II wojny światowej i rewolty komunistycznej (1946-49). Miasto szybko się rozrastało, powstawały nowe dzielnice miejskie, a okoliczne wsie stały się częścią samego miasta. Wolna zielona przestrzeń nagle zniknęła. Nowy rozwój trwał zarówno na północ w głąb lądu, jak i na południe w kierunku morza i portu Pireus.

Również port w Pireusie przeszedł znaczące zmiany, a port stał się czystym, nowo wybudowanym miastem. Wraz z rosnącą turystyką międzynarodową powiększono i zmodernizowano również lotnisko Ellinikon, położone na południe od miasta.

Od mniej więcej lat 60. ubiegłego wieku Ateny są tętniącym życiem, kosmopolitycznym miastem. Dziś wielu Greków mieszka w Atenach głównie zimą, a latem przenosi się do najpopularniejszych miejscowości turystycznych na greckich wyspach w poszukiwaniu pracy.

Najsłynniejsze zabytki ateńskie

• Akropol - Wraz z odnalezionymi na nim pozostałościami najstarszych zabytków ateńskich, Akropol jest wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Na Akropolu stopniowo powstawały ogromne i wysoko cenione budowle, przede wszystkim świątynia Partenonu, świątynia Erechtheum, brama wejściowa Propylaea i mniejsza świątynia Ateny Nike. Na stokach Akropolu i w jego pobliżu leżą także inne ważne zabytki, takie jak Odeum Heroda Attyka, Teatr Dionizosa, Świątynia Olimpijska czy Łuk Hadriana.
• Świątynia Partenon - dominująca budowla na Akropolu. Ogromna świątynia z V wieku p.n.e., która była poświęcona patronce miasta - Atenie. Na przestrzeni dziejów świątynia przechodziła pewne zmiany, pełniąc również funkcję kościoła czy meczetu.
• Świątynia Erechtejonu (Erechteion) - mniejsza od Partenonu, ale w swoich czasach stanowiła duchowe centrum Aten. Budowla pochodzi również z V wieku p.n.e. Pierwotnie poświęcona bogom Atenie i Posejdonowi, świątynia została później poświęcona królowi Erechtheusowi.
• Propylaea - ogromne marmurowe schody i brama z pięcioma wejściami - służyła jako jedyne wejście na Akropol, które można było zamknąć w razie niebezpieczeństwa, co czyniło Akropol twierdzą. W V wieku p.n.e. zbudowano również Propyleje.
• Odeum Heroda Atticusa - młodsza konstrukcja, która powstała pod Akropolem w 161 roku n.e. Odeum w dużej mierze przetrwało do dnia dzisiejszego, a my możemy bardzo dobrze obserwować unikalną półokrągłą widownię wyciętą w skale i otaczającą ją trzykondygnacyjną fasadę z łuków.
• Teatr Dionizosa - pozostałości teatru leżą na południowym zboczu Akropolu. Jest to starsza budowla z VI wieku p.n.e., ale część teatru zachowała się do dziś. W teatrze odbywały się festiwale ku czci Dionizosa, boga płodności, wina i wesołości.
• Świątynia Zeusa z Olimpu (Olympeion) - ogromna świątynia, która stała na równinie poniżej Akropolu. Jego rozmiary sprawiają, że jest to jedna z największych zachowanych świątyń w Grecji, choć zachowało się tylko 15 wysokich korynckich kolumn.

Ateny są dosłownie pełne niesamowitych zabytków, często z ciekawą historią lub symboliką z nimi związaną. Więcej informacji można znaleźć w osobnym artykule Ateny i najsłynniejsze zabytki.

Ateńscy urzędnicy i historycy również bardzo uważnie przyglądają się negatywnemu wpływowi zanieczyszczenia powietrza na tamtejsze zabytki, a zwiedzając ateńskie zabytki nierzadko można natknąć się na konserwatorów i robotników. Na przykład słynny Partenon jest obecnie otoczony rusztowaniami i dźwigami, ponieważ celem konserwatorów jest ostrożny demontaż konstrukcji, oczyszczenie części i umieszczenie ich z powrotem na miejscu.

Ateny i inne wskazówki dotyczące podróży

Oprócz tych najbardziej znanych zabytków, które są pierwszymi miejscami, do których udają się turyści i które obejmują głównie pozostałości najstarszych ateńskich budowli, istnieje wiele innych znaczących historycznie i kulturowo budynków oraz atrakcji przyrodniczych, które można znaleźć podczas spaceru po Atenach.

Ateny na przykład mogą pochwalić się kilkoma pięknymi placami:

• Plac Syntagma (Plateia Syntagmatos) - główny plac Aten. Jego wizytówką jest stary Pałac Królewski, który dziś służy jako siedziba greckiego parlamentu (od 1934 roku). Plac Syntagma stanowi część biznesowej dzielnicy Aten, więc zobaczysz tu wiele hoteli, restauracji, instytucji bankowych, biur korporacyjnych itp. Przy Grobie Nieznanego Żołnierza odbywa się również regularna zmiana warty. Na środku placu możemy zobaczyć fontannę z połowy XIX wieku.
• Plac Monastiraki - żwirowy plac o długiej historii. Otacza go wiele starożytnych budynków, w tym rzymska Biblioteka Hadriana, kościół i meczet. Zobaczysz neoklasyczną stację metra i budynki z epoki nowoczesnej.
• Plac Agia Irini - plac otrzymał swoją nazwę od miejscowego kościoła Agia Irini, który został zbudowany w 1850 roku na miejscu starszego kościoła chrześcijańskiego. Miejsce to było dawniej znane jako "rynek kwiatowy". Nawet dziś można spotkać stragany sprzedające różne kwiaty, ale częściej są to kawiarnie i restauracje.
• Plac Kolonaki - słowo "kolonaki" oznacza po grecku "małą kolumnę". Plac został niedawno odnowiony i stał się popularnym miejscem spotkań mieszkańców.

Ciekawym miejscem turystycznym jest również stadion Panathinaiko oraz góra Likavittos, najwyższy szczyt Aten:

• Stadion Panathinaiko - stadion, na którym w 1896 roku odbyły się pierwsze nowożytne igrzyska olimpijskie. Jest to ogromny stadion z białego marmuru, zbudowany w kształcie podkowy.
• Akademia Ateńska - spacerując po mieście można też zobaczyć trio okazałych budynków akademickich z drugiej połowy XIX wieku, wielki neoklasyczny pałac, uniwersytet i bibliotekę, które razem tworzą Akademię Ateńską.
• Góra Likavittos (lub Lycabettus) - najwyższy szczyt Aten. Wzgórze jest w większości zalesione, ale znajduje się tam również restauracja i duży teatr na świeżym powietrzu. Na szczycie wzgórza stoi również kaplica św. Jerzego. Zielone zbocza góry Likavittós, porośnięte głównie sosnami, leżały kiedyś poza granicami miasta. Dziś góra Likavittós unosi się w środku miasta jako mała zielona wyspa, oferując odwiedzającym zapierający dech w piersiach widok na Ateny i morze w oddali. Na wzgórze można dostać się kolejką linową z ateńskiej dzielnicy Kolonaki.

Przed wizytą w stolicy radzimy szczegółowo przestudiować mapę Aten i zaplanować swoją podróż przynajmniej z niewielkim wyprzedzeniem, ponieważ w Atenach jest wiele pięknych i ciekawych miejsc i nie zdążycie ich wszystkich zobaczyć.

Transport w Atenach

Zwiedzając Ateny możemy skorzystać z różnych środków transportu publicznego - tramwajów, autobusów, metra i oczywiście taksówek.

Lokalna sieć tramwajowa nie jest zbyt rozbudowana i jeździ raczej na obrzeża miasta (np. na plaże), więc autobusy i metro są najczęściej używanymi środkami transportu publicznego. Sieć autobusowa w Atenach jest dość gęsta, ale z drugiej strony bardzo niezorganizowana. Turystom zaleca się więc, aby najpierw kupili mapę autobusu i nie bali się pytać. Oprócz autobusów, na ulicach Aten można spotkać także żółte taksówki.

Metro w Atenach zostało ukończone w 2000 roku i obejmuje 3 linie, które łączą centrum miasta z obszarami peryferyjnymi, jak również z portem w Pireusie. Do zwiedzania centrum miasta najczęściej wykorzystacie linie zielone i czerwone, natomiast linia niebieska zawiezie Was na lotnisko (linia zielona: Pireus - Kifissia, linia czerwona: Anthoupoli - Elliniko, linia niebieska: Agia Marina - Doukissis Plakentias - lotnisko).

Ktoś może zastanawiać się nad wyjazdem do Aten samochodem. Oczywiście jest to możliwe i niektórym osobom odpowiada taka elastyczność czasowa, ale w tym przypadku nie jest to zalecane. Ateny to naprawdę duże i ruchliwe miasto i nie brakuje w nim wykroczeń drogowych, ponieważ kierowcy mają tendencję do zmęczenia i rozdrażnienia na gorących ulicach miasta. Korki w centrum miasta nie są wyjątkiem. Jeśli więc zmierzasz do Aten własnym (wypożyczonym) samochodem, najlepszym sposobem na dotarcie tam jest zaparkowanie go na jednym z parkingów na obrzeżach miasta i kontynuowanie podróży komunikacją miejską.

Ateny posiadają również własny port i lotnisko. Pireus jest największym portem w Grecji i jest głównym portem handlowym dla regionu Attyki, a także obsługuje żeglugę pasażerską.

Nowy Międzynarodowy Port Lotniczy im. Eleftheriosa Venizelosa w Atenach, położony 27 km na wschód od centrum miasta (w pobliżu przedmieścia Spata), został otwarty w 2001 r. w ramach poprawy infrastruktury transportowej miasta w ramach przygotowań do Igrzysk Olimpijskich. Port lotniczy Eleftherios Venizelos stał się jednym z głównych portów lotniczych w Europie z szeregiem usług lotniskowych, w tym sklepów wolnocłowych itp. Na ostatnim piętrze lotniska znajduje się również niewielkie muzeum i przestrzeń wystaw czasowych. Dziś mówi się o jego remoncie i modernizacji.

Jako jedna ze światowych stolic turystycznych, Ateny muszą się również zmagać z problemem zanieczyszczenia środowiska. Zanieczyszczenie było największym problemem w latach 80. i 90. ubiegłego wieku, kiedy to Ateny tradycyjnie były jednym z najbardziej zanieczyszczonych miast na świecie. Impulsem do poprawy sytuacji stały się Igrzyska Olimpijskie, których Ateny chciały być gospodarzem w 2004 roku. Do tego czasu miasto poczyniło naprawdę duże postępy, m.in. zachęcając do korzystania z nowszych i bardziej ekologicznych pojazdów oraz przenosząc duże fabryki poza miasto.

Język i waluta

Językiem urzędowym w Atenach (jak i w całej Grecji) jest język grecki. Ateńczycy są jednak przyzwyczajeni do liczby turystów z całego świata, dlatego ważne znaki, ogłoszenia i menu, na przykład, są napisane zarówno w języku greckim, jak i angielskim. Większość Ateńczyków biegle posługuje się językiem angielskim, a osoby pracujące w usługach turystycznych (takich jak hotele, restauracje itp.) często mówią również po niemiecku i francusku.

Grecja jest członkiem Unii Europejskiej od 1981 roku i przyjęła euro (EUR) jako swoją walutę w 2002 roku.

Klimat w Atenach

Seria wzgórz dzieli miasto w kierunku północno-południowym. Przez zachodnią połowę miasta przepływa rzeka Kifisós, która latem bardziej przypomina strumień. Wschodnią połowę przecina rzeka Ilisós, która często jest jeszcze bardziej sucha.

Klimat w Atenach jest sprzyjający. W zimie mieszkańcy rzadko spotykają się z temperaturami poniżej zera (najniższe temperatury oscylują wokół 0ºC), a śnieg jest rzadkością. Najniższe temperatury panują na północnych przedmieściach Aten, gdzie mieszkańcy często widzą lekkie opady śniegu. Wyjątkowy widok pojawił się w styczniu 2017 roku, kiedy Ateny nawiedziły obfite opady śniegu, a śnieg zalegał także na szczycie Akropolu. Zimy w Atenach są jednak zazwyczaj łagodne i lekko deszczowe.

Z drugiej strony, lata są gorące (z wysokimi temperaturami około 37ºC) i suche. Temperatury tradycyjnie najwyżej wspinają się w centrum miasta, gdzie ciepłe powietrze utrzymuje się między rozgrzanymi budynkami i placami. Niestety, niektóre autobusy i tramwaje nadal nie mają klimatyzacji. Przyjemniejszych temperatur można spodziewać się na północnych przedmieściach miasta, a następnie na terenach nadmorskich, gdzie powieje świeży północno-wschodni wiatr.

Wiosna i jesień należą do łagodnych, przejściowych pór roku z przyjemnymi temperaturami. I o ile wiosną opady są raczej minimalne, to jesień jest najbardziej deszczową porą roku, a największe opady występują w listopadzie.

Klimat panujący na tym obszarze pozwala więc mieszkańcom na pracę na świeżym powietrzu niemal przez cały rok, a turystom na podróżowanie. Klimat miał i nadal ma również istotny wpływ na styl tutejszej architektury oraz na życie społeczne i polityczne Aten.

Istnieją subtelne różnice pomiędzy poszczególnymi obszarami Aten, ale nie są one znaczące. Ogólnie rzecz biorąc, centrum miasta ma tendencję do bycia najgorętszym i w lecie jest najgorętsze. Północne przedmieścia miasta, gdzie znajdują się głównie zamożniejsze dzielnice, takie jak Kifisia, Marousi, Nea Erythraia, Ekali, Dionysos czy Thrakomakedones, są zazwyczaj nieco chłodniejsze, głównie ze względu na większą wysokość nad poziomem morza, a także z powodu większego zagęszczenia lasów. Południowe przedmieścia z dzielnicami miejskimi Glyfada, Alimos, Faliro, Kallithea, Elliniko czy Moschato są również chłodniejsze niż centrum Aten, w tym przypadku ze względu na bliskość morza.

I perła na końcu.

U nas mówi się "przynieść drewno do lasu", w Atenach "przynieść sowy do Aten".